Benzer Karikatürler Konusunda - Oğuz Gürel

"Benzer Karikatür - Smilar" konusunda sürekli önümüze yeni yeni örnekler gelmeye devam ediyor. 

En başta şunu belirteyim tartışma kültürünün giderek yok olduğu bir ortamda bu konuyu yazmanın önemi ayrı bir tartışma konusu. 

Ama yine de bazı detayları çok yeni olmamasına rağmen yazmakta ve hatırlatmakta fayda var. 

Benzer karikatürler niye son yıllarda arttı ve giderek artıyor.? 

Benzer karikatürlerin artması ne tür sorunlara sonuçlara yol açıyor? 

Benzerlik konusunda ortaya çıkan örnekler karikatürün genel gidişatına etki ediyor mu? 

Yarışma şartnameleri bu konuda ne kadar hazırlıklı? 

Benzerlik - Smilar - Esinlenme çalıntı hepsi aynı şeyler mi? 

gibi gibi bildik soruları çoğaltabiliriz. 

Ortaya çıkan örneklerin sayısına bakıp artış var demek aslında çok da doğru değil. Benzer karikatürler hep vardı. 20 sene önce de vardı. 

Fark şudur; günümüzde iletişim araçlarının artması beraberinde hızlı bir enformasyon sürecini de getirdiğinden bilgi çok kolay yayılıyor. Oysa bundan 10-15 sene oncesine kadar kapalı devre tartışılan konular şimdi geniş kitlelere çok kolay ulaşıyor. Ve buna da karikatür sanatı biraz hazırlıksız yakalandı. 

Buna önlem formül üretecek ne bir ortam, ne bir birliktelik, ne de kurumsal bir yapı var. Dolayısıyla her ortaya çıkan örnekte bildik tartışmalar sürüp gidiyor. Örnekleri ortaya çıkan çizer hep savunmada. Ortada sanık hiç yok :) 

İster teorik, ister sözlük anlamı, isterse başka boyutta, ne olursa olsun benzerlik - smilar - esinlenme - çalıntı aynı şey değildir. 

Kesin ve net olan şeylerden biri şudur; benzeri ortaya çıkan karikatür ve sahibi ne kadar masum olursa olsun çizdiği karikatür daha önceden çizildiyse özgünlüğü azalır. Yani yeni diye çizdiğiniz fikir 15 sene once çizildiyse özgünlük yok demektir. Hele hele ödül aldıysa bu daha nettir. Dolayısıyla çizerin masumiyeti özgünlüğün oranını yükseltemez. 

Şimdi gelelim iletişim araçlarının artması konusuna. 

Ansiklopedinin yerini google arama motorunun aldığı bir çağda belli konuları çizmek için önünüze binlerce karikatür bir anda dökülebiliyor. Eğer niyetiniz başkaysa bir espiriyi ufak değişikliklerle ve kompozisyonda tiplerde oynamalar yaparak yeniymiş gibi çizebilir, hatta ödül de kazanabilirsiniz. 

Bu önlenebilir mi?.. Çok zor!.. 

Bu süreci engellyecek şeylerden biri nedir? 

Belleği daha geniş ve sağlam olan juriler!.. 

Bu her zaman mümkün mü?.. O da zor!.. 

Çünkü baktığınız da uluslararası ödülü olmayan uluslararası jüri olabiliyor. 

Veya dünya konjüktürünü çok fazla izlemeyen diyelim. 

Yaptırım konusunda umut var mı?.. O da zor!.

Çünkü benzer 15 tane örneği çıkan ödül alan karikatür yarışmadan diskalifiye edilmiyor. Çok az örnek var diskalifiye edilen. Yarışma şartnamesine ''ödül alan eserin 15 günlük süre içinde benzeri çıkarsa iptal edilir '' maddesi koyduk diyelim, 16 ncı gün çıkarsa ne yapacağız?.. O da ayrı bir sorun!.. 

Ama ne kadar çözülmez  gibi dursa da önümüze gelen örneklere baktığımızda benzer karikatürlerin iletişim çağına pararel olarak önümüzdeki yılllarda artacağınız söylemek çok da zor değil. Benzer karikatür konusu bir saflaşma - kamplaşma - çatışma yaratacak bir konu değildir. Teorik bir konudur. Bir sanat dalı kendi teorik sorunlarını tartışmaktan yoksunsa en azından o ülke boyutunda gerilemeye mahkumdur..

Oğuz GÜREL

oguzgurel@gmail.com